Οδός Βενιζέλου. (Στο κέντρο της πόλης. Από το 1912.)

Βενιζέλος Ελευθέριος: Μεγάλος Έλληνας πολιτικός και Εθνάρχης, γεννημένος στις Μουρνιές των Χανίων Κρήτης, το 1863 ή το 1864. Οι περιπέτειες στη ζωή του άρχισαν από τα μαθητικά του χρόνια, που την εκπαίδευσή του την αποπεράτωσε σε πολλά σχολεία. Σπούδασε Νομικά και ως δικηγόρος εκλέχθηκε βουλευτής Χανίων στα 23 του το 1887 με τη σημαία του κόμματος των Φιλελευθέρων. Με ασυνήθιστη τόλμη, σε μια ευμετάβλητη κατάσταση ξεπρόβαλε ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1897 στον ατυχή εκείνο πόλεμο με τους Τούρκους. Εκείνος με τα ηγετικά προσόντα που διέθετε, έθεσε το Κρητικό ζήτημα της ένωσης με την Ελλάδα, στις δυνάμεις της Ευρώπης που στήριζαν την Ελληνική ιδέα για λευτεριά.
Πρωτεργάτης δυο επαναστάσεων και πρωθυπουργός της Κρήτης.
Το 1905 στη συνέλευση της Θερίσου κήρυξε την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, αλλά οι μεγάλες δυνάμεις την απέρριψαν, ιδιαίτερα οι Άγγλοι παρ’ ότι τον ενθάρρυναν.
Το 1909 με το ξέσπασμα το κίνημα στο Γουδί από τον κατώτερο στρατιωτικό σύνδεσμο που τον προσκαλούν ν’ αναλάβει την πρωθυπουργία, και που την αποδέχεται, να δημιουργήσει ένα αστικό κράτος.
Το 1910 γίνεται υπουργός, μα η Κρήτη παραμένει σε ιδιότυπη κατάσταση, και καθιερώνεται στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας μέχρι τον θάνατό του το 1936.
Στις 17 Οκτωβρίου του 1912 κηρύσσεται η ένωση της Κρήτης, ενώ ξεσπούν οι Βαλκανικοί πόλεμοι και αμέσως μετά ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος, το 1914. Με τον αρχιστράτηγο διάδοχο Κωνσταντίνο είχε σοβαρή διένεξη, όπου ο δεύτερος ο διάδοχος πίστευε πως έπρεπε να κινηθούν βόρεια προς το Μοναστήρι, ενώ ο Βενιζέλος ήθελε να προκάνει τους Βούλγαρους πριν μπουν στην Θεσσαλονίκη, μάλιστα σχεδόν τον διέταξε σαν πρωθυπουργός να συμφωνήσει.
Το 1916 συγκρότησε επαναστατική κυβέρνηση τριανδρίας με τους Κουντουριώτη, Δαγκλή στη Θεσσαλονίκη, την «Εθνική Άμυνα» όπως την χαρακτήρισε, διότι ήρθε σε σύγκρουση με το βασιλιά Κωνσταντίνο σχετικά με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, διότι ήθελε να συμμετάσχει η Ελλάδα στο πλευρό της Αντάντ, με αφορμή την επιδρομή Βουλγάρων, με αποτέλεσμα να έχουμε δύο πρωθυπουργούς με δυο κυβερνήσεις. Τότε ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος προκαλεί το ανάθεμα σε συνεργασία με τους βασιλικούς, κατά του σατανά Βενιζέλου με πέτρες στο Πεδίο του Άρεως. Μόλις επιστρέφει στην εξουσία το 1917 αποπέμπει τον Θεόκλητο και τους συν αυτώ συνεργάτες του.
Ελευθέριος Βενιζέλος βασιλιάς Κωνσταντίνος πολιτικός ο μεν στρατιωτικός της δυναστείας ο δεύτερος που και πως να συμφωνήσουν. Και οι δυο τους επιθυμούσαν να κάνουν κουμάντο ο μεν βασιλιάς ήθελε να ορίζει από τα περιορισμένα συνταγματικά του καθήκοντα, στους βαλκανικούς πολέμους να έχει τις στρατιωτικές ιδέες με το να λέει πως οι μικρές μάχες κερδίζουν τους μεγάλους πολέμους. Και αυτό φάνηκε στο ότι ο μεν Κωνσταντίνος ήθελε να προστατευτεί την πόλη Μοναστήρι, ο δε Βενιζέλος την Θεσσαλονίκη και όπως έγινε, διότι ο Βενιζέλος είχε τις διπλωματικές κινήσεις της κυβέρνησης. Δύο πρόσωπα σημαντικά που σημάδεψαν την Ελλάδα με τη συνεργασία τους και με τις διαφορές τους. Με τη Μεγάλη Ιδέα να γίνει η Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των 5 θαλασσών, προσδοκώντας να πάρουν ακόμη και την Άγκυρα, την πρωτεύουσα της Τουρκίας με τις πλάτες της Αντάντ -των συμμάχων μας- που μας βοήθησαν να πάμε εκεί, και μας ξαπέστειλαν. Η Μεγάλη Ιδέα πρωτοειπώθηκε από τον ηπειρώτη πολιτικό Ι. Κωλέτη και ισχυροποιούσε την θέση της Ελλάδος ως Ελληνικής Αυτοκρατορίας. Δυστυχώς, όμως, ήρθε και ο εθνικός διχασμός, αυτή η μεγάλη ελληνική κατάρα [Βενιζελικοί αντί Βενιζελικοί,- Βασιλικοί] με τερατουργήματα αμφοτέρων των πλευρών. Γερμανόφιλος ο βασιλιάς, με την Αντάντ ο Βενιζέλος, βγήκαν τα «μαχαίρια» και η Μικρασιατική εκστρατεία κατέληξε στη μεγαλύτερη εθνική καταστροφή – τραγωδία. Ο Βενιζέλος με την εμπειρία του πίστευε πως με νίκη των Αγγλογάλλων στο στον επερχόμενο Α’Π.Π θα μπορούσε η Ελλάδα νάχει κέρδη, ενώ αντίθετα με νίκη του Άξονα που συμμετείχαν η Τουρκία – Βουλγαρία δεν θα υπήρχαν περιθώρια οφελών, όπως υποστήριζε ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Αυτή την διαμάχη την έκαναν σημαία πολλοί πολιτικάντηδες. Και ήρθε η προαποφασισμένη δίκη και με την θανατική εκτέλεση των «έξι» ως δήθεν υπευθύνων για το εγχείρημα της απόβασης και της Μικρασιατικής καταστροφής
Οι μεγάλες δυνάμεις μας χρησιμοποίησαν στη Μικρασιατική εκστρατεία του 1922, όσο βεβαίως μας χρειάζονταν. Κι ενώ είχαν υποσχεθεί ανταλλάγματα, λέγοντας τώρα είναι ευκαιρία που το Σουλτανικό κράτος είναι πτώμα, χωρίς ποτέ να πραγματοποιηθούν αυτά τα ανταλλάγματα. Η διαφωνία του Βενιζέλου και του γερμανόφιλου βασιλιά έφθασε στην κόψη του ξυραφιού. Και όμως όταν τελείωσε ο Β. Παγκόσμιος Πόλεμος και ήρθε η συνθηκολόγηση που θα έπρεπε να δώσουν μαζί τη μάχη, αυτό δεν έγινε και έτσι χάσαμε μαζί μ’ όλα τ’ άλλα τη Β. Ήπειρο, την Α. Θράκη τη Μικρά Ασία τον Πόντο την Καππαδοκία, την Πόλη…. την Κύπρο, χάσαμε την ταυτότητά μας,
Εκείνο που διαπίστωσα ενόσω έλειπε από την διακυβέρνηση της χώρας χάθηκαν οι διπλωματικές ισορροπίες του και αυτό φάνηκε το ’22 που μας εγκατέλειψαν οι σύμμαχοι, η νέα ελληνική. άπειρη διπλωματική πολιτική και η νέα επίσης άπειρη στρατιωτική διοίκηση -χωρίς τον Βενιζέλο- ευθύνονται για την ετήσια αδρανή παραμονή στην τουρκική έρημο – ενδοχώρα και χωρίς εφόδια και πολεμοφόδια και για την αδικαιολόγητη εγκατάλειψη των Μικρασιατικών Ελλήνων, όπου οι προσδοκίες έγιναν εφιάλτες. Τότε όλο το σύμπαν συνωμότησε εναντίον μας, όχι βέβαια τυχαία.
Ελευθέριος Βενιζέλος, με το χαρακτηριστικό του δίκοχο, το μούσι και τα γυαλιά, επαναστάτης παράτολμος σ’ όλα τα θέματα με λαμπρό χαρακτήρα, θαυμαστής της κλασσικής Ελλάδας. Θεωρήθηκε ένας από τους σημαντικότατους πραγματιστές Έλληνες πολιτικούς της νεότερης Ελλάδας, απρόβλεπτα αποτελεσματικός, μια τεράστια προσωπικότητα για άλλους. Τον απεκάλεσαν ογκόλιθο της πολιτικής, ο πανεθνικά καταξιωμένος και σπουδαιότερος έλληνας πολιτικός του 20ού αιώνα. Δεν υπήρξε ποτέ μοιρολάτρης, δεν περίμενε ποτέ τίποτα από την μοίρα του, αλλά έθεσε στην υπηρεσία αυτής όλα τα ψυχικά, πνευματικά, και τα διπλωματικά του χαρίσματα. Τη μια χρονιά εκλέγεται το κόμμα του με 230 απ’ τις 250 έδρες και την επόμενη χρονιά δεν εκλέγεται ούτε βουλευτής. Παρόμοιες ήττες είχανε κι άλλοι παγκόσμιοι πολιτικοί γίγαντες όπως ο λεγόμενος πατέρας της νίκης του Β΄ΠΠ ο Τσώρτσιλ, ο Ντε Γκώλ. Το μεγάλο του λάθος το πλήρωσε ακριβά, και τούτο διότι εκείνος είχε τον Εθνικό του Πόθο, οι ψηφοφόροι τον έβλεπαν σαν πόλεμο, τον πίεζαν για επαναπατρισμό των παιδιών τους – στρατιωτών – από την Μικρασία, άλλοι απαιτούσαν λευτεριά στην Κύπρο, Β. Ήπειρο, Πόντο. Όπως ακριβά πληρώθηκαν και οι βενιζελικές εφημερίδες που στήριζαν την ιδέα του Π. Πρωτοπαπαδάκη υπουργού οικονομικών το 1922 που εισήγαγε μια παγκόσμια πρωτοτυπία την διχοτόμηση του χαρτονομίσματος, διότι δεν μπορούσε. να βρει δάνειο. Πρωτοφανές για την ελληνική, αλλά και την παγκόσμια πολιτική πραγματικότητα. Το 1930 προσέγγισε την Τουρκία του Ισμέτ Ινονού και υπέγραψε σύμφωνο φιλίας.
Έζησε σε δημοκρατίες, επαναστάσεις, βασιλείες πραξικοπήματα, απανωτές απόπειρες δολοφονίας του, έζησε τον αφορισμό του. Ηγέτης διορατικός, ευρωπαϊστής, εύγλωττος, υπερβολικός τόσο στο καλό όσο και στο κακό, είχε πολλούς φίλους, αλλά και εχθρούς, τουρκόσπορο τον αποκαλούσαν λόγω της αδυναμίας του προς τους πρόσφυγες. Θεωρούσε υπερβολικά τα όσα λέγονταν και γράφονταν για κείνον είτε ήταν καλά είτε ήταν άσχημα. Διετέλεσε Υπουργός – Πρωθυπουργός για 13 χρόνια, και εν πολλοίς διαμόρφωσε τις τύχες της χώρας, αφού διπλασίασε τα εδάφη της Ελλάδας. Και απέβλεπε στην δημιουργία ενός Εθνικού Κράτους. Εν μέρει παραδέχθηκε σαν υπεύθυνος άνδρας – πολιτικός πως συμμετείχε στον Εθνικό Διχασμό με τις θέσεις του και τις πράξεις του, δεν γνωρίζω αν λυτρώθηκε, για τους άλλους.
Έζησε την Κρητική Επανάσταση, την αυτονομία της Κρήτης, την απελευθέρωση της βόρειας Ελλάδας, τις -Νέες Χώρες- τους Βαλκανικούς πόλεμους, έναν Παγκόσμιο πόλεμο και τον μικρασιατικό ακρωτηριασμό του Ελληνικού Έθνους.
Καταφεύγει στο Παρίσι όπου και καταλήγει η 73 άχρονη πολυκύμαντη ζωή του το 1936. Η σωρός του δεν επετράπη να περάσει από την Αθήνα, για την δήθεν αποφυγή ταραχών. Ενταφιάσθηκε στο Ακρωτήρι Χανίων σε περίοπτη θέση, όπου υπάρχει και το μνημείο της Ελευθερίας, που παράγωγο της ελευθερίας, ήταν το όνομά του Ελευθέριος.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι η διορατικότητά του προηγείτο της εποχής του γιαυτό και παρεξηγήθηκε από τους αντιβενιζελικούς, ήταν χαρισματικός αυτός ο μεγαλοφυής άνδρας και ηγέτης της εποποιίας του 1910 – 1935, ήταν καταδικασμένος να γίνει Εθνάρχης, να πετύχει τα όσα και κατάφερε να απελευθερώσει την μισή Ελλάδα, ή αλλιώς να την διπλασιάσει και να εγκαταστήσει ένα Ελληνικό Έθνος – κράτος με τις μεγάλες δικές του μεταρρυθμίσεις, Βενιζέλε πατήρ της Ελλάδος σωτήρ έκραζαν οι παλαιό Ελλαδίτες. Ένα κράτος από το οποίο που με τους φιλόδοξους και άπειρους στην συνέχεια κυβερνήτες ξεπούλησαν το Ελληνικό Έθνος. Όμως τον Νοέμβριο του 1920 που δυστυχώς καταψηφίστηκε από τον αχάριστο ελληνικό. λαό και διέφυγε σαν κακούργος διότι το έγκλημά του ήταν να παλεύει με νύχια και με δόντια τόσο στα διπλωματικά πεδία των μαχών όσο και στις αίθουσες των συνδιασκέψεων για τον γεωγραφικό προσδιορισμό της πατρίδας του. Ελλάδα ήταν η πιο κερδισμένη σε εδάφη χώρα των Βαλκανίων. Την ίδια γρουσούζα χρονιά φαίνεται να υπέγραψε και προνόμιο για τους εβραίους τόσο για το Κεντρικό Ισραηλινό Συμβούλιο, όσο και για την εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα, για να απαλλάσσονται από τους φόρους που σαν έλληνες πολίτες οφείλουν προς το δημόσιο. Τους αναγνώρισε το δικαίωμα ως πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, και αυτό τους απήλλασσε να πληρώνουν φόρους στο κράτος. Το παράξενο είναι γιατί συνέβη αυτό, και κάτω από ποιες συνθήκες, θα μπορούσε να κάνει αλλιώς, και δεν το έπραξε;
Γιατί έκανε την απόβαση στην Σμύρνη; Διότι εάν δεν την έκανε θα θεωρείτο προδότης, πρώτον και ύστερα οι ιταλοί που κατείχαν τα Δωδεκάνησα σχεδίασαν να επέμβουν εκείνοι στην περιοχή. Εάν δεν έκανε την ανταλλαγή των πληθυσμών θα γινόταν ότι έγινε και με τους Κωνσταντινοπολίτες που αποδεκατίστηκαν, και οι μουσουλμάνοι στην Ελλάδα θάταν σήμερα εκατομμύρια. Για όλα πάντα θα υπάρχει και η άλλη κακεντρεχή άποψη.
Το μούσι που έτρεφε ήταν από όταν έχασε την γυναίκα του το 1904. Στην γενέτειρά του στα Χανιά στο πατρικό που έμεινε δημιουργήθηκε το ίδρυμα Ελευθέριος Βενιζέλος σε αυτόν τον χώρο καταγράφεται η ιστορική διαδρομή του που αποτελεί αξεπέραστο πρότυπο του ελληνισμού και την καθοριστική πορεία του Έθνους. Για τους κρητικούς ο Β. ήταν θεός, και σαν κρητικός ήταν υπεράνω των Ελλήνων, για κάμποσους. Για άλλους ο διαμορφωτής. ο οραματιστής της νεώτερης Ελλάδας. Για άλλους ήταν θα λέγαμε θεός, για άλλους διάβολος. Θα μπορούσε λένε ν’ αποφύγει την σύγκρουση – τον διχασμό με τον Κωνσταντίνο βασικιά, διότι διέθετε την πλειοψηφία στη βουλή.
Τιμώντας τον οι Κρήτες της Εύβοιας το έτος 1992 έστησαν επί της ομωνύμου οδού την προτομή του σε χώρο δίπλα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χαλκίδας.
Η σημερινή οδός Βενιζέλου είχε περιπέτειες και αυτή σαν τον Βενιζέλο. Ξεκίνησε το 1900 ως Αριστοτέλους, το 1916 έγινε Ελ. Βενιζέλου, το 1917 Βασιλέως Κωνσταντίνου, το 1935 Παν. Τσαλδάρη, το 1936 πάλι Αριστοτέλους, το 1941 σε Ι. Μεταξά, το 1945 σε Τσόρτσιλ και από την ίδια χρονιά σε Ελ. Βενιζέλου. Δημιουργήθηκε πάνω στην μπαζωμένη τάφρο του ως τότε Ενετικού Φρουρίου της Χαλκίδας.
Μέρος της οδού, στην αφετηρία της παραχωρήθηκε στο να δημιουργηθεί ένας πράσινος χώρος μπροστά στο άλλοτε επιβλητικό ξενοδοχείο Παλίρροια έργο του Χαλκιδέου μηχανικού Ποθητού Καμάρα [1861 – 1935] όπου και φέρει το όνομά του η πλατειούλα. Επίσης επί της Βενιζέλου. βρίσκονται δυο θαυμάσια αρχιτεκτονικά κτήρια το Δικαστικό – ΘΕΜΙΔΟΣ – Μέγαρο δωρεά του Ανδρέα Συγγρού και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαλκίδας.
Σήμερα η οδός Βενιζέλου είναι μια διπλής κατεύθυνσης λεωφόρος με στηθαίο στο κέντρο. Διασχίζει το κέντρο της πόλης και σε οδηγεί προς Νέα Λάμψακο – Ν. Εύβοια. Πολλά σημαντικά ελλ. έργα πήραν το όνομά του, τελευταία το αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος.