Οδός Καζαντζάκη. (Από το 1991)
Καζαντζάκης Νίκος: 1883 Ηράκλειο Κρήτης – 1957 Φράιμπουργκ Γερμανίας. Ποιητής και πεζογράφος, κορυφαίος μυθιστοριογράφος με απέραντη διεθνή φήμη και αποδοχή. Υπήρξε παγκόσμιος ταξιδιώτης, σοσιαλιστής, πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό, πρωτοπόρος διανοητής, πληθωρικός και αντιφατικά δημιουργικός. Ατέλειωτα τα χαρίσματά του διαχρονικός στοχαστής, οραματιστής, ασυμβίβαστος, οικουμενικός λογοτέχνης, πολυταξιδευτής, ο μεγάλος Έλληνας κρητικός. τελείωσε το Πανεπιστήμιο Αθηνών ως νομικός, και το 1907 έφυγε για το Παρίσι, όπου σπούδασε φιλοσοφία. Επέστρεψε στην πατρίδα του στο Μεγάλο Κάστρο όπως λεγόταν τότε το Ηράκλειο και κατετάγη στο στρατό για να πολεμήσει στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Στην Μακεδονία γνωρίζει τον Αλέξη Ζορμπά ένα ατίθασο χαρακτήρα όπου μεταφέρει τον βίο και την πολιτεία του, και όσα λαχταρούσε και δεν μπορούσε ν ‘απολαύσει, -ως Ζορμπάς ο Έλληνας σε βιβλίο που γυρίζεται ταινία πολύ αργότερα με τον Άντονυ Κουίν, και όπου προβάλλεται το χορευτικό συρτάκι, μια παραφθορά του μουσικοσυνθέτη Μ. Θεοδωράκη από πολεμικό κρητικό Πεντοζάλης. Λίγο αργότερα, το 1920, διορίστηκε από το συμπατριώτη του Ελευθέριο Βενιζέλο ως Διευθυντής στο Υπουργείο Περίθαλψης, και παραιτήθηκε, διότι δεν άντεχε τα ρουσφέτια, τα θελήματα. Έλεγε πως έχουμε το ίδιο και αυτό μυαλό στα κεφάλια μας, ερμηνεύοντας το δικό του ‘’Μεγάλο Ξημέρωμα‘’ με την Μεγάλη Ιδέα του Βενιζέλου. Όταν κατέβαινε στην Κρήτη οι γονείς του τον έβαζαν να υπογράψει δήλωση ότι δεν θα δημιουργήσει προβλήματα, διότι τους έλεγαν οι σύντεκνοι – χωριανοί πως είναι αναρχικός μηδενιστής άθεος κομουνιστής. Για τα επόμενα 20 χρόνια ταξίδευε αδιάκοπα στην Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική, τη Ρωσία, την Ισπανία, όπου το 1936 βρέθηκε στη δίνη του εμφυλίου πολέμου της Ισπανίας, έψαχνε σαν πολίτης του κόσμου την αυτογνωσία του. Χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο – Ψηλορείτης δημοσίευσε τα μυθιστορήματα ο ‘’Καπετάν Μιχάλης’’ ο ‘’Χριστός Ξανασταυρώνεται’’ και ο ‘’Τελευταίος Πειρασμός’’ για τα οποία μυθιστορήματα εκφράζει την ανθρώπινη φύση του Χριστού και τις αδυναμίες της ύλης, της σάρκας μπρος στο θάνατο, επίσης την δογματική του δυική φύση του Χριστού ως δισδιάστατη ύπαρξη, ως θεός και ως άνθρωπος – θεάνθρωπος με ανθρώπινη και θεϊκή αποστολή, Δεν χάνεται η δυική φύση του θεανθρώπου, ούτε η διάσπαση – ύπαρξη του Ιησού Χριστού. Δεν παραλείπει να θέτει την προσωπική του άποψη για την θεολογική ευαγγελική ιδεολογική διδασκαλία, για την θρησκευτική εκκλησιαστική και μεταφυσική αναζήτηση στο ανθρώπινο σταυρικό δράμα. Κατηγορείται από τη χριστιανική εκκλησία ως αιρετικός και έκτοτε διώκεται ανηλεώς, και παίρνει αυστηρά πνευματικά μέτρα η εκκλησία, για να μη διαταραχθούν οι συνειδήσεις των πιστών, να προφυλάξει το ευσεβές ποίμνιο από τον ασεβές και κακοποιό τρόπο που θίγει την ηθική διδασκαλία και το σταυρικό πάθος. Προτρέπει η εκκλησία στα ευσεβή τέκνα να αποφεύγουν τα βιβλία του που δηλητηριάζουν την ψυχή τους. Όμως όταν ρωτήθηκε ο πατριάρχης Αθηναγόρας το 1964 όταν βρέθηκε σε επίσκεψη στην Κρήτη, είπε πως η πατριαρχική βιβλιοθήκη έχει όλα τα βιβλία του Καζαντζάκη.
Μετά την κατοχή χρημάτισε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Σοφούλη. Χρημάτισε ανταποκριτής της εφημερίδας Καθημερινή και πήρε το 1926 συνέντευξη απ’ τον Μουσολίνι.
Το 1957 στις 26 Οκτωβρίου πεθαίνει στην Γερμανία, (ο θάνατός του προήλθε από την ασιατική γρίπη που μολύνθηκε στην Κίνα) σε ηλικία 77 χρονών, με την τελευταία του λέξη που λένε πριν πεθάνουν οι άρρωστοι ‘’διψώ διψώ’’ Η ταφή του έγινε στο Ηράκλειο της Κρήτης, δεν επετράπη η σορός του σε λαϊκό προσκύνημα απ’ την αρχιεπισκοπή Αθηνών, παρά το ότι ζητήθηκε απ’ την κυβέρνηση, και η σορός ξενύχτησε σε ένα νεκροθάλαμο της Αθήνας. Άλλα του πολύκροτα έργα είναι: η ‘’Ασκητική,’’ όπου διατύπωσε την περίφημη άποψη η οποία και φέρεται επιτύμβια στο μνήμα του. ‘’Δεν ελπίζω σε τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος» αλλά και ότι η ευχαρίστηση να λέει είναι η μεγαλύτερη αμαρτία για την χριστιανική. εκκλησία. Έγραφε, έγραφε συνέχεια ‘’Ο Βίος και η Πολιτεία’’ του Αλέξη Ζορμπά (1946),ο ‘’Καπετάν Μιχάλης’’ (1953) ‘’Ο Φτωχούλης του Θεού’’ (1956), ‘’Αναφορά στον Γκρέκο’’ (1961) ‘’Αδελφοφάδες’’. Έγραψε επίσης και αξιόλογα ταξιδιωτικά βασισμένα στις περιηγήσεις του ανά την υφήλιο, για το Νίκο Καζαντζάκη το ταξίδι ήταν η λύτρωση. Η υπόθεση με το έργο του που δεν αναγνωριζόταν από τους σκληρούς συντηρητικούς τύπους της εποχής του, τον πίκραινε βαθύτατα. Δικάσθηκε καταδικάσθηκε αφορίσθηκε για ιεροσυλία, αλλά και διότι είχε διασύρει την Κρήτη, την Ελλάδα, την θρησκεία. Έγραφε επίσης ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί ν’ απελευθερωθεί από τον Θεό του, έλεγε προς τους κληρικούς ’’σας εύχομαι η συνείδησή σας να είναι τόσο καθαρή όσο και η δική μου, και να είστε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ.’’
Σημαντικό μέρος των έργων του έχει μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες -41 τον αριθμό- του κόσμου, έπονται οι Καβάφης σε 29 και ο Σεφέρης σε 21 γλώσσες, αλλά και ο ίδιος σαν πολύ ταξιδεμένος ως ‘’Οδυσσέας’’ μετέφρασε κείμενα ξένων διαγλωσσικών συγγραφέων με λευκό περιεχόμενο, όπως και τα ενδογλωσσικά Ομηρικά έπη Οδύσσεια Ιλιάδα, με 33.333 στίχους. Εκεί μάλιστα ξεθάβει από τα τρίσβαθα της γλώσσας λέξεις, λέξεις – φράσεις αμίλητες όπως: σαν άρχοντας με χρυσά σκουτιά, κατέβει ο μέγας ήλιος χειραγκαλειά με τη γυναίκα του τη φεγγαροντυμένη, και άλλα πολλά παρόμοια. Μέσα από το έργο του προσπάθησε να αποδώσει: το πεπρωμένο του ανθρώπου, το νόημα του κόσμου, την ύπαρξη του ανθρώπου μπροστά στην ελεύθερη βούληση, την οποία έχει απολέσει από την ώρα που γεννήθηκε και συνάμα του φόρτωσαν μια θρησκεία που στηρίζεται στην ενοχή του ανθρώπου, στην αμαρτία και στο φόβο του θανάτου. Εβραιοποιήσαμε έγραφε, την κοινωνία μας με τα παραμύθια της Παλιάς Διαθήκης λες και δεν έχουμε την μέγιστη αρχαίο ελληνική Μυθολογία μας. Παραβρέθηκα σε μυστήριο του γάμου έγραφε και μόνο Ιουδαϊκά ονόματα ακούς στον χορό του Ησαΐα τον Αβραάμ Ισαάκ. Τα αρχαία ελληνικά ονόματα δεν γιορτάζουν έλεγε, και γιορτάζουν ονόματα όπως Ξενοφών αλλά όχι ο γνωστός μας αρχαίος ιστορικός, αλλά κάποιος άγνωστος χριστιανός. Στα έργα του οι ήρωες του φαντάζουν καλοί και αρχαϊκοί σύμφωνα με τα πρότυπα των ιδεαλιστών αρχαίων φιλοσόφων. Απογοητευμένος ο Καζαντζάκης από το Θεό των Χριστιανών, έλεγε πως πιστεύω μόνο στο Θεό που δεν γνώρισα. Εγώ έλεγε θέλω τον Θεό να λυπάται τα βαριά με αρρώστια παιδιά που πεθαίνουν, κι εκείνος san πανάγαθος που είναι; Όλα είναι στο μυαλό μας εμείς δημιουργήσαμε τον Θεό και τον διάβολο. Τα είχε με τους κληρικούς – που με την αμαρτία, με την Δευτέρα Παρουσία- εξαγόραζαν την πίστη των αγαθών ανθρώπων, με τον φόβο της μετά θάνατον ζωής με ανταμοιβή στον παράδεισο, και την καταδίκη του με την κόλαση. Πίστευε στον Χριστό και στα κηρύγματά του, και στην χριστιανοσύνη και όχι στους της εκκλησίας ιερωμένους. Tο 1923 αναγκάστηκε να κάνει Ομολογία Πίστεως, που ήταν καμωμένο με πράξεις ανθρωπισμού, διότι κατηγορείτο για έλλειψη πίστεως. Εν κατακλείδι έγραφε πρέπει να σώσουμε το Θεό για να μας σώσει.
Ταξίδευε – ταξίδευε ένας ταξιδευτής σε όλο τον κόσμο, το ταξίδι έλεγε κάνει μικρότερο, αυτόν τον κόσμο που θέλω να γνωρίσω, το ταξίδι αλλάζει τον τρόπο σκέψης που βλέπουμε τον κόσμο, ο πολυταξιδεμένος έχει περισσότερες εμπειρίες, καινούργιες διασταυρωμένες ιδέες απόψεις Ήταν ο Έλλην πολίτης του κόσμου. Ο Κ. με την κόκκινη μύτη σαν παρατσούκλι, έγραφε κατέγραφε για αυτά που έβλεπε που ζούσε, δεν ήταν μυθιστοριογράφος, και αυτό τον έκανε ξεχωριστό.
Μεγάλο και το θεατρικό του έργο, γραμμένο σε μορφή τραγωδιών με αρχαία θέματα (Προμηθέας) ή άλλα που σχετίζονται ιστορία μας είτε στη βυζαντινή περίοδο (Νικηφόρος Φωκάς) είτε με την νεώτερη [Καποδίστριας]. Από το έργο του ‘’Ασκητική’’ βλέπουμε πως ο άνθρωπος από την άβυσσο ανέρχεται στο φως της ζωής, αλλά και πάλι επιστρέφει στην γενέτειρά του το χάος, [ζωή θάνατος ] αποκαλύπτοντας πως ο σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος. Ο θάνατος είναι μια φυσική συνέπεια, και από φόβο ο άνθρωπος δημιούργησε τον Θεό, και να επιζήσει ο Θεός έφτιαξε και τον διάβολο.. Τον Θεό τον επινόησαν οι ηγέτες για κατευθύνουν τους υπηκόους των. Πρωτεακός συγγραφέας ο Κ. μιμούνταν τον Πρωτέα που αλλάζει συχνά ιδέες πάντα στην θυμόσοφη ιδεολογία του. Καθρέπτης του εαυτού του όπως όλοι οι συγγραφείς είναι τα γραπτά δημιουργήματά του, και παρουσιάζεται ως ήρωας που ήθελε να απαλλαχθεί από κάθε κατάθλιψη που προκαλεί η υπεράνθρωπη πανίσχυρη και αδυσώπητη μοίρα. Παράτολμος, θυμόσοφος αποκαλυπτικός, ασυμβίβαστος, έλεγε την καταλυτική φράση ‘’Μαζεύω – όταν είχε γεράσει – τα σύνεργά μου την όραση, την αφή, την ακοή , το μυαλό μου γιατί βράδιασε και ο ήλιος ‘’βασιλεύει.’’ ‘’Ξεκοκαλίστε τα πλούτη σας μην αφήσετε τίποτα ούτε στον χάρο, ούτε στα σκουλήκια που σας περιμένουν στον τάφο.’’
Πέραν των θεατρικών του έργων, που επιτυχώς πολλάκις ζωντάνεψαν επί σκηνής, άλλα έργα του έγιναν διεθνείς κινηματογραφικές παραγωγές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: ο Αλέξης Ζορμπάς, ο Καπετάν Μιχάλης, ο Χριστός Ξανασταυρώνεται, και ο Τελευταίος Πειρασμός, όπου μίλησε για τη δίψα της ζωής του ατόμου, αλλά και για τον έρωτα, την ελευθερία του σώματος, και του πνεύματος που τάχει σκλαβώσει η θρησκεία μας. Τον βρίσκουμε να μιλάει κάτ’ επανάληψη για την ολοκληρωτική ελευθερία του ανθρώπου πνευματικά σωματικά, ιδεολογικά, κοινωνικά, πολιτικά, Τα έργα του, χωρίζονται σε μυθιστορικά όπως Ο φτωχούλης του θεού, σε θεατρικά [Προμηθέας], ταξιδιωτικά, φιλοσοφίας, επιστολές και μεταφραστικά έργα. Κατηγορήθηκε – αφορίστηκε από την εκκλησία διότι καθύβριζε τους κληρικούς, αλλά και για ασέβεια, περιύβριση, καθύβριση φαντασιοκοπία – παραποίηση στο θεανθρώπινο πρόσωπο του Χριστού, Δικά του: Όλα είναι στο μυαλό μας, και τίποτα άλλο δεν υπάρχει. Oλάνθιστος ο γκρεμός, της γυναικός το σώμα. Ανηφορικός ο δρόμος που οδηγεί στον Θεό. Ο σπόρος της λευτεριάς είναι ποτισμένος με αίμα. Σκοπός της ζωής είναι ο θάνατος. Παιδιά – κόρες του ανθρώπου είναι η ελευθερία και η ειρήνη, όπως και αν τις εννοούσε.
Καζαντζάκης – Βενιζέλος δυο Γίγαντες της Κρήτης στα γράμματα και στην πολιτική. Οι φίλοι του παγκόσμιου συγγραφέα, και μεγάλο διανοητή, είναι παντού ανά τον κόσμο, είναι ανήσυχοι όπως εκείνος με αντίστοιχες υπαρξιακές και μεταφυσικές ανησυχίες. Προτάθηκε τρεις φορές για το βραβείο Νόμπελ, η πρώτη ήταν από Σουηδούς συναδέλφους του. Όχι μόνο δεν τον στήριξε η Ακαδημία Αθηνών, αλλά το όνομά του ήταν απαγορευμένο σαν εαμίτης στην Ακαδημία. Μικρόψυχη και ιδεολογική αντιμετώπιση από κοσμικούς και ιερωμένους, η ιστορία τους αποστόμωσε. κατηγορήθηκε ως άθεος, κομμουνιστής ο διαφθήρων τους νέους ως άλλος Σωκράτης, κι έμεινε χωρίς το βραβείο Νόμπελ, αυτή την μεγάλη παγκόσμια αναγνώριση. Όμως τα έργα του ξεπέρασαν με την αξία τους, ξεπέρασαν και αυτήν την φήμη του βραβείου.
Δυο γυναίκες στην ζωή του έπαιξαν σημαντικό ρόλο, απ’ το 1911 μέχρι το 1926 η χειραφετημένη συμπολίτισσα του Γαλάτεια, και η Ελένη Σαμίου απ’ το 1945 μέχρι το πέρας της ζωής του.
Όσο απέφυγε να συγκρούεται με τους κληρικούς τόσο τον εύρισκες στις αίθουσες των δικαστηρίων.
Καζαντζάκης γιός της Κρήτης γέννα, που δόξασε την Ελλάδα στα ξένα. Το πάθος του κρητικού είναι υπεράνω της ζωής του. Ο δυισμός ύλη, πνεύμα άνδρας, γυναίκα. Ο υπαρξισμός είναι η αγωνία της μεταφυσικής αβεβαιότητας της ζωής και του θανάτου. Η χαρά της ζωής είναι να βλέπεις τα πάντα για πρώτη και τελευταία φορά έλεγε. Η θρησκεία δεν αποδέχεται τον άνθρωπο με όλες τις διαστάσεις του. Αυτά και άλλα πολλά κοσμούν τα έργα του, με τα ο οποία άνοιξε δικούς του δρόμους και ορίζοντες στον κόσμο.
Δεν ενταφιάστηκε σε νεκροταφείο αλλά εκτός, κάτι που πολύ επιθυμούσε, και του έκανε τη χάρη η εκκλησία της Κρήτης. Θα μπορούσε να τα αποφύγει όλα αυτά τα εκκλησιαστικά, αλλά αυτήν του την επιθυμία δεν την εξέφρασε διότι δεν ήθελε να πικράνει τους δικούς ανθρώπους.
ΥΓ: 1ον Αν μπορούσα να ξαναγεννηθώ θα θελα να γεννηθώ Κ. για να μπορέσω να ερμηνεύσω το ‘’Από πού ήρθαμε γιατί ήρθαμε και που πάμε;’’ Μονολογούν και οι πολλοί φίλοι του συλλόγου του ‘’Καζαντζάκης’’
ΥΓ: 2ον Η ‘’Αφελής Πραγματικότητα‘’ ήταν μια σκέψη που δεν πρόκανε να την υλοποιήσει και που την επαναλάμβανε ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης κάθε τόσο, αφού αφελείς δεν είμαστε με το να υμνούμε τον κρίνο της Παρθένου Μαρίας και να προσκυνούμε την Ανάστασή σου Χριστέ, (έλεγε) με το να γκρεμίζουν τους αρχαίους ναούς και με τα υλικά τους να κτίζουν επάνω τους εκκλησιές οι χριστιανοί, αυτοί είναι Έλληνες; Πίστευε πως η Δημοκρατία είναι η καλύτερη θρησκεία με το να σέβεσαι τα όρια των δικαιωμάτων του καθενός, και να μη ποιείς ότι δεν επιθυμείς, να σου κάνει ο διπλανός σου, αυτά και άλλα πολλά έλεγε όχι οπωσδήποτε αρεστά στους κληρικούς – χριστιανούς γι’ αυτό και τον καταραστήκαν. Όμως ο συγγραφέας Καζαντζάκης έγραφε αυτά που πίστευε και όχι αυτά που θ’ άρεσαν στον χριστιανικό κόσμο. Και πάνω από όλα έλεγε ενώ είμαστε απόγονοι Ομήρου, του Σωκράτη, Πλάτωνα Αριστοτέλη, μας έλεγαν στο δημοτικό, αλλά στο κατηχητικό γίναμε απόγονοι του Αδάμ και της Ε ύας, του Αβραάμ και της Ρεβέκκας. Προσκυνούμε, δοξολογούμε υμνούμε, εικόνες και τα ιουδαϊκά πιστεύω.
ΥΓ:Θεωρώ τον Καζαντζάκη τον άνθρωπο που ασχολήθηκε όσο κανένας συγγραφέας για την ελευθερία του ανθρώπου. Και έγινε γράφοντας με το χέρι και το μολύβι ή πέννα όλο το με μεγάλο μεγαλούργημα έργο του. Πολλοί τον κατηγορούν για αρκετά τολμηρό, υπερβολικό, Ο καθένας από ποιά γωνία τον κοιτάζει, και από ποιά τον βλέπει.