Οδός Οδησσού (Από το 1993)
Οδησσός: Οδέσσα στα Ουκρανικά, παραλιακή πόλη της Ουκρανίας στις εκβολές του Δνείπερου ποταμού στον Εύξεινο Πόντο, που ιδρύθηκε από τους Μιλήσιους στα χρόνια της μεγάλης εποικιστικής εξόδου του ελληνισμού στην αρχαία εποχή. Σπουδαίο εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο, αλλά και το μεγαλύτερο λιμάνι της Ουκρανίας και του Εύξεινου Πόντου. Το 1794 με ενέργειες της Αικατερίνης της Μεγάλης που βλέπει την στρατηγική θέση της. η πόλη πέρασε στους Ρώσους, και σύντομα την ανέδειξε στο κορυφαίο νότιο λιμάνι των Ρώσων, σε αντιστοιχία με αυτό της Αγίας Πετρούπολης στο Βορρά.
Μετά το Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1768, και τα Ορλωφικά του 1769, που οργανώθηκαν στον ελλαδικό χώρο από τους Ρώσους αδελφούς Ορλόφ και οδήγησαν τα πράγματα στην αποτυχημένη εξέγερση των Πελοποννησίων, πολλοί κυνηγημένοι Έλληνες κατέφυγαν στην Οδησσό, με την ευλογία της Μεγάλης Αικατερίνης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα σύντομα η Οδησσός να ξαναγίνει μια καθαρά ελληνική πόλη. Έτσι, στα 1806 οι Έλληνες της Οδησσού αριθμούσαν τους 15.000 κατοίκους, και η πόλη πλέον είχε αναδειχτεί σε κορυφαίο εμπορικό, οικονομικό και πνευματικό κέντρο του Ελληνισμού της διασποράς. Αυτές οι συνθήκες υπήρξαν καταλυτικές για την εθνεγερσία του 1821, καθώς εδώ στα 1814 ιδρύθηκε ο μυστικός οργανισμός ‘’ η Φιλική Εταιρεία’’ από τους γνωστούς εμπόρους της Οδησσού [Εμμ, Ξάνθο, Αθ. Τσακάλωφ, Νικ. Σκουφά] στην οικία του έμπορα και δημάρχου της Οδησσού Γρ. Μαρασλή, και από εδώ οργανώθηκε πρωτίστως η εξέγερση των Ελλήνων κατά της Οθωμανοκρατίας στη Βόρεια και τη Νότια Βαλκανική χερσόνησο.
Ως ιδιαιτέρως βιομηχανική και ναυτιλιακή πόλη στις αρχές του 20ου αιώνα, επόμενο ήταν ν’ αναπτυχθούν σ’ αυτόν τον τόπο και τα κινήματα των εργατών του 1905 και του 1917, που –υπό την ηγεσία του Κομουνιστικού κόμματος της Ρωσίας– πάλευαν κατά της απολυταρχίας των Τσάρων και υπέρ των δικαίων τους. Δυο χρόνια αργότερα (στα 1919), δυνάμεις της Αντάντ, στις οποίες συμμετείχε και ελληνικό εκστρατευτικό σώμα, στράφηκε κατά της εδραιωθείσας επανάστασης του Λένιν. Γεγονός καθοριστικό για τη στάση των Σοβιετικών έναντι των Ελλήνων διεκδικητών της ελευθερίας της Μικράς Ασίας το 1922, και κατ’ επέκταση της ανοιχτής στήριξής τους προς τους Τούρκους -τον Κεμάλ- της Ανατολίας με την Μικρασιατική Καταστροφή, και με τα γνωστά και μοιραία αποτελέσματα.
Κορυφαίες μορφές της πνευματικής και πολιτικής ηγεσίας της πόλης της Οδησσού υπήρξαν ο πολιτικός Ίων Δραγούμης και ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Το 1794 ο κυβερνήτης της πόλης Δούκας Ρισελιέ ρυμοτομεί την πόλη με διάπλατες λεωφόρους και με χιλιόμετρα υπόγειων στοών τις λεγόμενες κατακόμβες για την αφαίρεση -εξόρυξη πέτρας. Στον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο υπήρξε ένα τεράστιο καταφύγιο στις κατακόμβες -για την προστασία του λαού της πόλης. Στην ιστορική πόλη βρίσκονται οι σκάλες του Ποτέμκιν με 200 σκαλοπάτια τον αριθμό σύμβολο της έκρηξης της Σοβιετικής Επανάστασης και του πληρώματος του θωρηκτού Ποτέμκιν, κατά του Τσάρου της Ρωσίας το 1905. Απ’ το 1920 ανήκε στη Ένωση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, και απ΄ το 1991 ξαναπέρασε στην Ουκρανία όταν η Α. Ευρώπη απηλλάγη απ΄ τον κομμουνισμό. Από την αποικία της αρχαίας Μιλήτου μέχρι που ο Στάλιν ξερίζωσε τους Έλληνες, η Ο. ήταν μια πολυεθνική πόλη και τους εξόρισε στα βάθη της Τασκένδης, τους γνωστούς μας και επονομαζόμενους Ρωσοπόντιους.