Οδός Ερωτόκριτου. (Αγία Παρασκευή. Από το 1900.)
Ερωτόκριτος: Και Ρωτόκριτος, Ερωτικό έπος έμμετρης μυθιστορίας βραχυλογίας, βενετικής ποιητικής τεχνοτροπίας, πλασμένο από τον Κρητικό δημιουργό Βιτσέντζο Κορνάρο (1553-1613) σε κρητική διάλεκτο. Ο Κορνάρος είναι για τους Κρητικούς ο Όμηρος του νέου Ελληνισμού, και ο Ερωτόκριτος είναι η Οδύσσεια του. Το δημοφιλές αυτό κλασσικό έργο αποτελείται από 10.010 δεκαπεντασύλλαβους στίχους, στους οποίους περιγράφεται ο έρωτας του Ερωτόκριτου για την Αρετούσα.
Ο Ερωτόκριτος ήταν γιος του Πεζόστρατου, βασιλικού συμβούλου της κόρης του Βασιλιά Ηρακλή των Αθηνών. Το αφηγηματικό αυτό αριστούργημα γράφτηκε περίπου το 1600, έχει πολλά στοιχεία της μεταβυζαντινής ελληνικής δημώδους ποιήσεως, είναι προσφιλέστατο ακόμη και σήμερα, με τα ποικίλα θέματα για τον έρωτα την τιμή την γενναιότητα, ενώ σαν το διαβάζεις, σε παρασέρνει να το απαγγείλεις εξ αιτίας του ευχάριστου ρυθμού γραφής του.
Σύμφωνα με το περιεχόμενο της ιστορίας, αναφέρεται στην αρχαία Αθήνα. Ο πατέρας της Αρετούσας διοργάνωσε κονταρομαχίες με έπαθλο την Αρετούσα, και ο Ερωτόκριτος ως νικητής δεν έλαβε το έπαθλο του νικητή. Την οποία αγάπησε παράφορα, στη συνέχεια, ακολούθησαν οι καντάδες από τον Ερωτόκριτο προς τη ‘’φυλακισμένη’’ από τον πατέρα της Αρετούσα. Ύστερα από πολλές περιπέτειες ο νικητής στην κονταρομαχία Ερωτόκριτος έρχεται στο κράτος των Αθηνών σαν άλλος Σαρακινός εισβολέας, απαιτεί από το βασιλιά Ηρακλή την κόρη του. Στις επιχειρήσεις του για την απόκτηση της Αρετούσας ο Ερωτόκριτος χρησιμοποιεί ως βάση του την Εύβοια και προπαντός το Νεγκρεπόντε, όπου για πέντε χρόνια βρισκόταν εξορισμένος από τον Ηρακλή. Τέλος καλό, ο πατέρας βασιλιάς αποδέχεται τον γάμο με την κόρη του και την ενθρόνισή του στο βασίλειό του.
Για τούτο το μεγαλόπνοο ποιητικό του έργο που θεωρήθηκε ανεπανάληπτο έργο της Μεσαιωνικής Ελλάδας και εξυμνήθηκε δεόντως από τους μεγάλους Νεοέλληνες ποιητές: Κωστή Παλαμά, Γεώργιο Σεφέρη, Γιάννη Ρίτσο, Άγγελο Σικελιανό, Παντελή Πρεβελάκη, κ.ά. Βρέθηκαν όμως μερικοί που το κατέκριναν σαν βαρετό μονότονο με τις ομοιοκαταληξίες και με την ανιαρή απαγγελία του.
…Η τρεμ ’εκείνη σ’εμιά μεριά κ’εκείνος εις την άλλη
Κι ογείς τον άλλο ενήμενε την εμιλιά να βγάλη
Μια ώρα έστεκα αμίλητος και τα πολλά όπου χώνα
Έχασαν τα σου φαίνεται την ώρα που εσιμώνα.
Κι ένα κομμάτι απ’ τον Άγγελο της Κρήτης τον κρητήκαρο Νίκο Ξυλούρη τραγουδισμένο, μάλλον σε απαγγελλόμενο γνωστό ρυθμό, σε κρητική προφορά.
Ως μπήκεν ο Ρετόκρητος στη φυλακή κι αρχίσει
Να τσι μιλεί και σπλαχνιστά να την αναντραλίζει
Λέγε της Το με ρώτηξες θα στο πω και γροίκα
Που τόβρικα το χάρισμα στην φωλι τ’αφήκα. Ακαταλαβίστικα μου φαίνονται…
Το έργο τυπώθηκε το 1710 στην Βενετία.