Οδός Ηπείρου. (Από το 1978)
Ήπειρος. Γεωγραφικό διαμέρισμα της ΒΔ. Ελλάδος. Η ορεινή αυτή περιοχή, που περιλαμβάνει τέσσερις νομούς, συνορεύει με την Αλβανία και βρέχεται με το Ιόνιο πέλαγος. Πρωτεύουσα της Ηπείρου είναι τα Γιάννενα, μια όμορφη πόλη που απλώνεται γύρω από τις ακτές της λίμνης Παμβώτιδας. Διαθέτει πολλά και ψηλά βουνά, που είναι απολήξεις της Πίνδου, αλλά και πολλά και μεγάλα ποτάμια πέντε από αυτά ξεκινούν από την οροσειρά του Μετσόβου όπως ο Αχελώος, ο Αώος, ο Αλιάκμονας, ο Πηνειός και ο Άραχθος. Ήπειρος, για τους παλιούς θα πει ξέρα, Η ιστορία της Ηπείρου είναι μακραίωνη, από τα Μυκηναϊκά θεογονικά μνημεία, το Μαντείο της Δωδώνης και το νεκρομαντείο του Αχέροντα, ενώ το όνομά της αναφέρεται τουλάχιστο από τον -4ο αιώνα. Από τους πρώτους ιστορικούς λαούς του τόπου φέρονται και οι Μολοσσοί, από τη βασιλική γενιά των οποίων προερχόταν και η Ολυμπιάδα, η σύζυγος του βασιλιά Φιλίππου Β. της Μακεδονίας.
Κορυφαία στιγμή για τον τόπο η βασιλεία του Πύρρου, ο οποίος ως αρχηγός των Ιλλυριών το -230 κατάφερε να φθάσει να κυριαρχεί μέχρι τη Θράκη. Στη συνέχεια, μεταφέροντας τις πολεμικές αντιπαραθέσεις στην ιταλική χερσόνησο, έπαθε μεγάλη φθορά από τους Ρωμαίους, με αποτέλεσμα 150.000 άνθρωποι να πουληθούν ως δούλοι. Στα χρόνια του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Μιχαήλ Άγγελου με τον Μιχαήλ Κομνηνό να ιδρύει το Δεσποτάτο της Ηπείρου γνώρισε μεγάλη ακμή και τα όριά του έφθαναν ως τη Θεσσαλονίκη. Όμως, από το 1450 ο τόπος υποδουλώθηκε στους Τούρκους. Από αυτήν την περίοδο σημαντικότερες στιγμές για τον τόπο ήταν αυτές με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων. Η αυλή του έγινε κέντρο εκπαίδευσης των αρματολών του 1821 και καλλιέργειας των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά και αιτία εξολόθρευσης των Σουλιωτών.
Εκεί, χρόνους μετά (το 1913) στις 11 η ώρα το βράδυ κατέλαβε έντεχνα την πόλη των Ιωαννίνων και της Ηπείρου ο Ευβοιώτης συνταγματάρχης Ιωάννης Βελισαρίου από την Κύμη. Από το 1913 προέκυψε η άγνωστη μέχρι τότε Β. Ήπειρος από τις λεγόμενες Μεγάλες Δυνάμεις οι οποίες παρέβλεψαν ιστορία, μύθους, παραδόσεις, γλώσσα, και σαν ζωντανό δείγμα τα ελληνικά δείγματα των ιστορικών Μουσείων να μιλούν από μόνα τους για την ελληνικότητα της Β. Ηπείρου.
Ο σκληρός αυτός ορεινός όγκος έβγαλε μοναδικούς μάστορες, σημαντικούς πνευματικούς ανθρώπους και μεγάλους εθνικούς Βλάχους ευεργέτες (Ζάππας, Αβέρωφ, Αρσάκης, Σίνας). Όμως, πολλοί Ηπειρώτες εξ αιτίας του φτωχού εδάφους του τόπου αυτού εξαναγκάστηκαν να ξενιτευτούν κυρίως προς τη Βλαχία της Ρουμανίας, αφήνοντας τις γυναίκες τους πίσω με την υποχρέωση να κάνουν όλες τις δουλειές του νοικοκυριού και τις αγροτικές συνάμα. Οι άνδρες με τα καραβάνια των εκατό μουλαριών, των χρυσών πετάλων και των ασημένιων καρφιών ταξίδευαν για μήνες και μήνες, κάνοντας εμπόριο ως τα βάθη της Κεντρικής Ευρώπης. Μάλιστα στην μεγάλη διαδρομή ταξίδευαν και την νύχτα και τα μουλάρια σαν κολαούζο – οδηγοί γνώριζαν τον δρόμο και οι αναβάτες έπαιρναν κανένα υπνάκο. Γνωστή εικόνα κληρονομιά της περιόδου του Αλή πασά είναι: που ο ηπειρώτης άντρας να πορεύεται καβάλα στο μουλάρι, ενώ η γυναίκα του να βαδίζει πεζή, κρατώντας το καπίστρι του ζώου και να κουβαλάει στην πλάτη της , το φαΐ, το φτσέλι – ξύλινο δοχείο- με το νερό και το σακάκι του αφέντη της. Ενώ κατάκοπη το βράδυ να επιστρέφει από το χωράφι φορτωμένη ξύλα (τσάκνα) στην πλάτη της! Και μεταπολεμικά μετεμφυλιακά, για παν ενδεχόμενο νάρκης προπορεύεται η γυναίκα του μουλαριού που ιππεύει ο αφέντης – σύζυγος.
Ο προστατευόμενος εθνικός Δρυμός του Βίκου – Αώου από τα θαύματα της φύσης κοσμούν μαζί με τα πέτρινα Ζαγοροχώρια το βόρειο τμήμα της Ηπείρου.
Εκεί, στα ψηλά της Ηπείρου και της Β. Ηπείρου τα όρη το 1940 γράφηκε η επική ιστορία της αντίστασης των Ελλήνων κατά των Ιταλών φασιστών.
Ηρωικά τέκνα της ηπείρου, Τσακάλωφ, Σκουφάς, ιδρυτές της Φ, Εταιρείας, Μπότσαρης Τζαβέλας, Σουλιώτες, Αρβανίτες οπλαρχηγοί, Ι. Κωλέττης επαναστατικός πολιτικός του ’21 τέκνα της Ηπείρου.
Έχω μια αδυναμία στην ηπειρώτικη μουσική οποία είναι χαρακτηριστική με το ιδιαίτερο ήχο του κλαρίνου του βολιού και τη συνοδευτική κλαψιάρικη μελωδία των πολυφωνικών τραγουδιστών, Τόσο η μουσική όσο και τα τραγούδια τους είναι στο μοιρολόι. Όπως είναι γνωστό η ξενιτιά ήταν η ζωή τους, και από κει προέκυψαν τα παραπονιάρικα τραγούδια τους. Η χαρά, από κλάμα είναι τόσο σιμά που τα ξεχωρίζεις μόνο με την έκφραση του γέλιου και της θλίψης. Μου συμβαίνει και σε μένα αυτό, όταν ακούω ηπειρώτικη μουσική – τραγούδια. Η καταγωγή της μάνας μου ήταν ηπειρώτικη, και τα γονίδια της μαζί με συναίσθημα έδεσαν, και όταν ακούω μουσική της Ηπείρου ξεσηκώνομαι όπως έκανε και Εκείνη – η μάνα μου- σηκωνόταν και χόρευε όπως το ίδιο κάνω και γω, στιγμές χωρίς λόγια, η χαρά και η συγκίνηση παρέα με το δάκρυ, κρύβομαι για μη εκτεθώ..Να τι είναι ευτυχία, αυτό που δεν μπορείς να το εκφράσεις αλλιώς.