Οδός Καππαδοκίας. (Από το 1993)
Καππαδοκία: Περιοχή στην καρδιά της Μικράς Ασίας στα Ν.Α. της Τουρκίας βρίσκεται σε λεκανοπέδιο, με υψόμετρο 1600 περίπου μέτρα. Με ψηλότερη κορυφή αυτήν του Αργαίου όρους (3.916 υψόμετρο) πάντοτε χιονοσκεπασμένη. Με δύο εποχές χειμώνα καλοκαίρι και σε υψηλές σε εξ αντιθέτου θερμοκρασίες, απ’ τις όποιες θερμοκρασίες πρόεκυψαν οι προεξέχοντες κώνοι με τα ιδιόμορφα καπέλα. Μεταξύ Εφέσου και Περσίας, Ανατολής – Δύσης, ήταν ένα φυσικό σταυροδρόμι πολισμού και εμπορίου. Από την πρώτη στιγμή συγκλονίζεται ο επισκέπτης, από το σεληνιακό τοπίο που δημιουργήθηκε κατά τους προϊστορικούς χρόνους με την βοήθεια της σύγκρουσης λένε οι γεωλόγοι των στοιχείων φωτιάς, από το ηφαίστειο του Αργαίου όρους, νερού και αέρα, όπου και διαμόρφωσαν αυτή την γεωμορφολογία της Κ.
Πρώτος ο Ηρόδοτος τον -5ο αιώνα μνημονεύει τους Καππαδόκες και την περιοχή τους, Καππαδοκία, στην Περσική γλώσσα σημαίνει χώρα των ωραίων ίππων. Ασσύριοι, Μήδοι και Πέρσες κατακτούν διαδοχικά την Καππαδοκία, ενώ στη συνέχεια εξελληνίζεται από το Μέγα Αλέξανδρο και τους επιγόνους του. Λίγο μετά, στα τέλη του -3ου αιώνα, ο Μυθιδράτης κατακτά τη Καππαδοκία και την εντάσσει στο κράτος του Πόντου, έπονται οι Ρωμαίοι. Κατά τον 4ο αιώνα εδραιώνεται ο χριστιανισμός με τους τρεις ‘‘φωστήρες των γραμμάτων:’’ Βασίλειο τον Μέγα, Γρηγόριο Ναζιανζό, και Ιωάννη Χρυσόστομο. Στους Βυζαντινούς χρόνους ήκμασαν τα γράμματα και το εμπόριο, ενώ το 1072 υποδουλώθηκε στους Σελτζούκους Τούρκους, οι οποίοι άρχισαν το βίαιο εξισλαμισμό του ελληνισμού της περιοχής. Τον 120 αιώνα δημιουργείται στο έδαφος της Καππαδοκίας το φαινόμενο των λαξευτών –επί των μαλακών ηφαιστειακών πετρωμάτων– υπόσκαφων εκκλησιών και μαυσωλείων, με τον ιδιαίτερο ρυθμό τους και την ξεχωριστή εσωτερική τους διαρρύθμιση, στοιχεία που συναντάμε και στην αρχιτεκτονική της Συρίας της προεικονικής λατρείας των εικόνων. Αυτές οι θαυμαστές κατασκευές πλάστηκαν από τους διωκόμενους πρώτο χριστιανούς της περιοχής, οι οποίοι με τα χέρια τους έσκαβαν τις σπηλιές λαξεύοντας στο ηφαιστειογενές της έδαφος στους εύπλαστους βράχους,, δημιουργώντας αυτήν την εντυπωσιακή τρωγλοπολιτεία, που σήμερα προσελκύει εκατομμύρια επισκέπτες, οι ναοί φέρουν τα χαρακτηριστικά μιας συνηθισμένης εκκλησίας , με εικόνες του Χριστού και των Αγίων. Επίσης Στην μεταφυσική αυτή περιοχή κατέφυγαν πολλοί μύστες της θρησκείας και έψαχναν με τις προσευχές τους να επικοινωνήσουν με τον Θεό.
Στο έδαφος της Καππαδοκίας μέχρι το 1924 κυριαρχούσε ο ελληνικός – χριστιανικός – πολιτισμός. Οι ντόπιοι Έλληνες μιλούσαν την καραμανλική διάλεκτο, χωρίς όμως να την γράφουν. Τα επίθετά τους λήγουν σε –όγλου. Εκείνο που θαυμάζει ο περιηγητής είναι το ιδιόμορφο τοπίο, ένας αλλόκοτος πολύμορφος τόπος δημιούργημα της ηφαιστειακής λάβας εκατομμυρίων ετών, δηλαδή κωνικοί βράχοι οι λεγόμενοι εξωτικές καμινάδες – πυραμίδες, ή κώνοι, 30 – 50 μ. ύψους μοναδικοί στον κόσμο που κατακλύζουν το Καππαδοτικό τοπίο. Με την ολοκλήρωση της ηφαιστειακής διάβρωσης εξαφανίστηκαν τα μαλακά υλικά ενώ τα σκληρά πετρώματα τα βλέπουμε σαν περίεργα καπέλα τύπου φαλλού. Μια ιδιαίτερη μια εξεστασιάζουσα περιοχή, ένα φυσικό παγκόσμιο μνημείο, Έξω από την Καισάρεια – πρωτεύουσα της Κ. υπάρχουν ολόκληρες σκαλισμένες υπόγειες πόλεις, που φτιάχτηκαν για να προφυλαχθούν από τους διάφορους επιδρομείς. Οι Κέλτες, ιδιαίτερα στην Μαλακοπή σε οκτώ επίπεδα και σε βάθος 85 μ. κατασκεύασαν σκαλισμένα καταφύγια, είχαν το σύνθημα του καπνού για τις μέρες, της φωτιάς για τις νύχτες, όπου έδιναν το σήμα κινδύνου, -όταν πλησίαζαν οι κατακτητές- πάνω από υπερυψωμένους πύργους. Βρίσκεις – βλέπεις ως ταξιδιώτης τα μισοκρεμισμένα καραβάν – σεράι σε απόσταση ταξιδιού μιας ημέρας με καμήλες στο δρόμο του μεταξιού.
Με την έλευση των τούρκων στην Καππαδοκία ετέθη το θέμα της διατήρησης της γλώσσας ή θρησκείας, που έγινε και σε πόλεις του Πόντου. Μετά από γενική συνέλευση των χριστιανών απεδέχθησαν να κρατήσουν την θρησκεία. Μια τολμηρή απόφαση, που την βρήκαν μπροστά τους όπως και νάχει και την γλώσσα να κρατούσαν πάλι θα είχαν αντίστοιχα προβλήματα. Πίστευαν ότι αν χάσεις την θρησκεία θα χάσεις και την εθνική σου ταυτότητα, όπως και νάχει χαμένοι ήταν εθνικά. Την λεγόμενη τουρκοφωνία των χριστιανών που έχασαν τα εθνικά τους χαρακτηριστικά με την ελληνική γλώσσα, που δεν την προτίμησαν ως εθνικό σύμβολο, και αφομοιώθηκαν με τους Τούρκους την βρήκαν μπροστά τους. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών -που να το περίμεναν- το 1924 οι καραμανλήδες με τον ερχομό τους στην Ελλάδα πως θάβρισκαν μπροστά τους την προτίμηση τους να μιλούν τούρκικα. Θεωρήθηκαν αγαθοί, αμφισβητήθηκε η εθνική τους ταυτότητα, ακεραιότητα, καθαρότητα, και μειωμένης εθνικής συνείδησης. Για να προσαρμοστούν στην ελλ. κοινωνία πήγαιναν σε νυκτερινά σχολεία. Άραγε η επιλογή που επέλεξαν τη θρησκεία αντί της εθνικής γλώσσας ήταν η καλύτερη επιλογή; Η απάνθρωπη ανταλλαγή των πληθυσμών θεωρήθηκε ντροπή για τα οργανωμένα έθνη – κράτη, και δεν το επέτρεπε το διεθνές δίκαιο. Οι τούρκοι τους αφαιρούσαν ότι το πολύτιμο έφεραν μαζί τους οι ανταλλαγέντες καππαδόκες όταν αναχωρούσαν για την Ελλάδα.. Το θρήσκευμα λένε πως ήταν ο λόγος της ανταλλαγής, όσοι επιθυμούσαν να εξισλαμιστούν θα μπορούσαν να παραμείνουν στην Τουρκία το 1924.
Στην Καισάρεια της Κ. έζησε ο Διγενής Ακρίτας αυτή η μυθική – θρυλική μορφή της αγραμματοσύνης, ένα σπάνιος ποιητής, ένας τολμηρός πολεμιστής, που τα έβαλε με τον χάρο στα μαρμαρένια αλώνια, όπου έχασε την μάχη με τον χάρο.
Στην περιοχή του Προκοπίου έζησε και εκοιμήθει ο Αϊ-Γιάννης ο Ρώσος, το σκήνωμα του οποίου μετέφεραν στην Εύβοια οι εκδιωχθέντες από τα πάτρια εδάφη Καππαδόκες πρόσφυγες το 1924. Με την ανταλλαγή, το παράξενο ήταν που οι Έλληνες Καππαδόκες μιλούσαν μόνο τούρκικα, ήταν τα καραμανλίδικα δηλαδή έγραφαν τούρκικα με ελληνική. γραφή διότι όπως είδαμε παραπάνω προτίμησαν να κρατήσουν την θρησκεία αντί της γλώσσας και όσοι μιλούσαν ελληνικά τους έκοβαν την γλώσσα οι Τούρκοι της Κ. και οι Τούρκοι ανταλλασσόμενοι μιλούσαν μόνο ελληνικά. Καραμανλήδες ήταν μια προγενέστερη γενιά της περιοχής. Πολλοί λαξεμένοι χώροι χρησιμοποιούνται από τους Τούρκους σήμερα σαν ψυγεία για τα προϊόντα τους. Σκληρή ράτσα οι άνδρες Καππαδόκες, στα 15 τους χρόνια έπαιρναν ένα άδειο ντενεκέ και πήγαιναν είτε στην Σμύρνη είτε στην Πόλη και έπρεπε να τον γεμίσουν με λύρες για να επιστρέψουν, έλεγε η παράδοση. Σχεδόν έλλειπαν όλοι οι άνδρες και τα χωριά ξέμεναν από άνδρες, και οι γυναίκες έκαναν όλες τις εργασίες ήταν οι αμαζόνες της εποχής. Με τα πλούτη που έφερναν οι άντρες τους τις στόλιζαν με τέτοια και πόσα χρυσαφικά – κοσμήματα, που οι κακές οι γλώσσες έλεγαν πως έγερναν από το βάρος και έπρεπε να τις βοηθούν για να μη πέσουν. Σε εμπορικό δρόμο που υπήρχε Καισάρειας [Καππαδόκης] έμπορας δεν είχε τύχη άλλος έμπορας. Τουριστικότατη η Καππαδοκία. Συγκίνηση μεγάλη σε προκαλεί όταν βλέπεις σπίτια αρχοντικά της άλλοτε ελληνικής μειονότητας με ελληνικά μοτίβα στην πρόσοψη να παραμένουν καρτερικά – θλιβερά αμπαρωμένα τα αφεντικά τους, σε πολλές πόλεις ιδίως στην όμορφη Σινασσό. Το έτερος καππαδόκης όταν λέγεται ειρωνικά είναι κακό; Όχι, υπονοεί ομοϊδεάτης που σιγοντάρει πατριώτη.
Στο ταξίδι στην Κ. συνταξίδευα με τον Γιάννη Ενωτιάδη κάτοικος Χαλκίδας που είχε γεννηθεί στο Προκόπη και μούλεγε πως για ξύλα χρησιμοποιούσαν το ταντούρι, – γκαβαλίνες ζυμωμένες και ξεραμένες με αρκετό άχυρο, καίγοντάς τις έψηναν – τα φαγητά τους, τις κοπριές τις βρίσκανε από τις καμήλες που ήταν σε αλάνα και ξεκουραζόταν για το επόμενο ταξίδι στην Πόλη στην Σμύρνη για να μεταφέρουν τρόφιμα. Επίσης μου έλεγε πως όταν απόσταζαν τσίπουρο που απαγορευόταν, για να παραπλανήσουν τον νόμο έκαιγαν διάφορα πράματα που βρομούσαν για μη μυρίζει το ρακί. Από το 1774 που ηττήθηκαν οι τούρκοι από τους ρώσους και οι χριστιανοί περιήλθαν από την ρώσικη προστασία η ζωή τους έφτιαξε προς το καλύτερο, είχαν ελεύθερη πίστη με εκκλησιές, με εκπαίδευση. Μου είπε επίσης, πως είχε κάνει και περιτομή σαν τούρκος υπήκοος. Στην Κ. λόγω του οροπεδίου που βρίσκεται σε μεγάλο υψόμετρο 1.600 μ. ζωή και η παραγωγή προϊόντων έχουν ιδιαιτερότητες.