Οδός Κριεζώτη. (Κέντρο. Από το 1936.)
Κριεζώτης Νικόλας (1785 – Βύρα Κριεζά Καρυστίας – 1853 Σμύρνη): Από τους κυριότερους αγωνιστές της Επανάστασης και πρώτος απ’ τους οπλαρχηγούς της Εύβοιας. Το όνομά του φαίνεται πως το πήρε από τον τόπο της καταγωγής του, τα Κριεζά της Εύβοιας, που ήταν το χωριό της οικογενείας του. Όταν ρωτήθηκε από πού είναι, απάντησε από τα Κριεζά (τον τόπο της ευβοϊκής καταγωγής του). Έκτοτε, σβήνει το Χαραχλιάνης και μένει το Κριεζώτης, με το οποίο θέτει την υπογραφή του και μ’ αυτό μένει στην ιστορία. Έμαθε τα λίγα γράμματα – γιατί δεν τάπαιρνε – σε παρακείμενο μοναστήρι. ορφανός από πατέρα, και ο θείος που τον φρόντιζε, λόγω του ατίθασου του χαρακτήρα του. Οι τούρκοι τον έψαχναν -διότι μαχαίρωσε τούρκο που τον πρόσβαλε,- φυγαδεύτηκε στην Μ. Ασία και επέστρεψε όταν πληροφορήθηκε πως στην πατρίδα του οι κλέφτες οργανώνονταν κατά των Τούρκων.
Στη διάρκεια της πολυετούς και ασίγαστης πολεμικής του δράσης συνεργάστηκε μ’ όλους τους επιφανείς αρχηγούς της επανάστασης: Ηλία Μαυρομιχάλη, Γεώργιο Καραϊσκάκη, Οδυσσέα Ανδρούτσο, Γιάννη Μακρυγιάννη, Κάρολο Φαβιέρο, κ. ά. Πολέμησε στα Βρυσάκια, στα Στύρα, στην Κάρυστο, στον Ανηφορίτη, στα Σάλωνα, στο Λυκόρεμα, στην Άμπλιανη, στην Ακρόπολη (ως φρούραρχός της), στο Χαϊδάρι, στη Βηρυτό με άλλους οπλαρχηγούς, για να ξεσηκώσουν τους εκεί Έλληνες κατά των Τούρκων. Αναδείχθηκε νικητής σε 45 και πλέον μάχες στα 43 χρόνια αγώνα. Μετά τη μάχη των Βρυσακίων (Ιούλης του 1821) ορίστηκε από την επιτροπή των Ευβοϊκών Όπλων ως ηγέτης της Καρυστίας. Ξεκίνησε τον αγώνα του με ελάχιστους πολεμιστές και σύντομα έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων, και προπαντός του σκληρού Ομέρ μπέη της Καρύστου. Αμόρφωτος και αγράμματος, όπως και οι περισσότεροι Επαναστάτες, αλλά με την μοναδική γενναιότητα, μεθοδικότητα, εξυπνάδα, τόλμη και αποφασιστικότητα, πρώτος έμπαινε στη φωτιά και (ως νικητής) τελευταίος αποχωρούσε. Για τούτο, οι συνεργάτες και συνάδελφοι του τον σέβονταν και οι αντίπαλοί του τον έτρεμαν. Πρωτεργάτης των νικών και στις δύο τελευταίες –και απολύτως καθοριστικές για την τύχη της Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας– μάχες του Αγώνα, αυτές στον Ανηφορίτη (σημερινή Ριτσώνα) τον Ιούνη του 1829 και εκείνη τελευταία μάχης κατά των Τούρκων, της Πέτρας το Σεπτέμβρη του ίδιου έτους.
Κατά τη μετεπαναστατική περίοδο είχε και την αναγνώριση των αγώνων του με παράσημα και βαθμούς, αλλά επί βασιλιά Όθωνα συνελήφθη και φυλακίστηκε στο Ναύπλιο το 1833 μαζί με το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Αργότερα διορίσθηκε τοποτηρητής στην Εύβοια με το βαθμό του Συνταγματάρχη, διοικούσε όπως ήθελε, όταν περιόδευσε την Εύβοια ο βασιλιάς Όθωνας οι Ευβοείς χειροκροτούσαν τον Κ. και όχι τον βασιλιά τους, ο οποίος βασιλιάς παρεξηγήθηκε, οπότε του λέει ο Κ. ‘’βασιλιά μου χειροκροτούνε εμένα διότι εγώ τους έσωσα τη ζωή τους από Τούρκους,’’ με την απολυταρχική εντολή του Όθωνα, έπεσε σε δυσμένεια, υπέστη απανωτές διώξεις. Ως συνεργάτης των Μακρυγιάννη και Καλλέργη στο συνταγματικό κίνημα της 3ης Σεπτέμβρη του 1843 κατέλαβε το φρούριο της Χαλκίδας. Θα ακολουθήσουν νέες διώξεις, η φυλάκισή του το 1847, από τον Κωλέττη διότι δεν επέτρεψε στους εκλέκτορές του Κωλέττη να κατέβουν στις εκλογές, που εκλέγεται με μεγάλη πλειοψηφία βουλευτής αν και φυλακισμένος, απελευθερώνεται από συμπολεμιστές του. Ο ακρωτηριασμός του αριστερού του χεριού από τις ριπές των βασιλικών όπλων, για να το γιατρέψει, βούτηξε το σακατεμένο χέρι του – ο σκληροτράχηλος πολέμαρχος – μέσα σε κατράμι για το γιάνει. Η θεραπεία των σωματικών πληγών μέχρι το τέλος της ζωής των ταλαιπωρούσαν όπου κατέφυγε στη Σμύρνη της Μ. Ασίας και το Φλεβάρη του 1853 κατέληξε, και εκεί ετάφη. Δεν του επετράπη από Οθωνικό βαυαρικό βασίλειο να κηδευθεί η σορός του στην Ελλάδα, Η μεταφορά των οστών του στη Χαλκίδα έγινε δέκα χρόνια μετά, κλείνει οριστικά μια ζωή μυθιστόρημα, Νικόλας Κριεζώτης [1785-1853]. Ο πρώτος των πρώτων οπλαρχηγών, στην Εύβοια και Πανελλήνια.
Ο Νικόλας Κριεζώτης ήταν κατά το Γεώργιο Καραϊσκάκη υπεράνω όλων πολεμιστής.
Η Χαλκίδα τιμώντας αυτόν το μεγάλο Ευβοέα πολέμαρχο των χρόνων της Παλιγγενεσίας, φρόντισε ένας κεντρικότατος και εμπορικότατος δρόμος της για την εποχή να φέρει τ’ όνομά του. Ελάχιστα από τα προσωπικά του αντικείμενα φυλάσσονται στο Δημαρχείο της πόλης και η προτομή του με το οστεοφυλάκιό του να πλαισιώνουν το Μνημείο Πεσόντων στην πλατεία Αγίου Νικολάου. Προτομή του, επίσης βρίσκεται και στο Πεδίου του Άρεως στην Αθήνα, και δρόμοι με το όνομά του βρίσκουμε σε πολλές πόλεις της χώρας. Aυτός ο άνθρωπος λες και γεννήθηκε εξαργού για να ελευθερώσει την Εύβοια, ζούσε μόνο για την πατρίδα του, και ήταν εραστής του κινδύνου. Ο προσδοκώμενος θάνατος ήταν η δύναμη για ζωή σε ελευθερία.
Aυτός ην ο Κριεζώτης στρατηγενής τ’ αγώνα
Ήρως του Ανηφορίτη και φρουρός του Παρθενώνα
Μεταξύ του Οδυσσέα και του Γκούρα έδρα έχει
Και το όνομα του θέλει τους αιώνας διατρέχει
Εις την Εύβοια πατάξας Όθωνος την τυραννίαν
Επροτίμησεν γενναίως την χαράν αει φυγείαν…
Μέρος του δρόμου είναι πεζόδρομος και έχει εμπορικά καταστήματα από παλιά.
Στην Αγία Τριάδα Ψαχνών διασώζεται τα’ αρχοντικό Κριεζώτειον του Κριεζώτη που έχτισε ο εγγονός του οπλαρχηγού Σπύρος Κριεζώτης το 1894 χώρος που είχε επιλεγεί απ’ τον παππού του. όπου φέρει τα διασταυρούμενα σύμβολα – στάχυ, γκλίτσα, πέλεκυ .
Υποσημείωση: 1. Δεν του έδωσαν για γυναίκα που αγαπούσε την Αμέρισα και ούτε κατάφερε να την κλέψει, παρά την προσπάθεια που επεχείρησε μέσω συνεργάτη του, και από τότε τον αποκαλούσε ‘’άχρηστο’’.
2. Νικόλας Κριεζώτης. Εγώ έτσι τον αποκαλώ σ’ όλη την διαδρομή της εργασίας μου, διότι Νικόλα τον φώναζαν και έτσι θα του άρεσε, και όχι Νικόλαος.