Οδός Διάκου. ( Πλατεία Κάνηθος. Από το 1976)
Διάκος Αθανάσιος (1788 Λιδορίκι – 1821 Αλαμάνα Σπερχειού): Ένας λεβεντοπαλήκαρος παπάς. Ήρωας και εθνομάρτυρας του 1821, από οικογένεια με παράδοση στην κλεφτουριά, που όλοι θαύμαζαν τη γενναιότητα, την ανδρεία, το θάρρος του. Αναμφίβολα, υπήρξε από τους πλέον αγαπητούς ήρωες του ’21, γεγονός που οφείλεται στη μοναδική του ανδρεία και το μαρτυρικό του θάνατο, τον οποίο ιδιαιτέρως εξύμνησε η δημοτική μας ποίηση.
Ο Διάκος καταγόταν από την Παρνασσίδα από οικογένεια πολεμιστών, και έγινε μοναχός, με τον βαθμό του διακόνου/ διάκου από αυτό το γεγονός έλαβε το προσωνύμιο Διάκος, κι έτσι έμεινε στην ιστορία, ενώ το πραγματικό του επώνυμο, ήταν Θανάσης Μασσαβέτας ή Γραμματικός. Από τυχαίο λάθος έγινε δολοφόνος, και κατέφυγε στα βουνά της Φωκίδας, λέγεται ότι αφορμή ήταν ο φόνος ενός Δερβέναγα (ένοπλου Τούρκου) ο οποίος τον πρόσβαλε για την ομορφιά του, άλλοι λένε από τον φόνο από τους πυροβολισμούς σε γάμο, και αυτό ήταν η αφορμή να γίνει αρματολός, και από το 1814 σωματοφύλακας του Αλή πασά. Εκεί, γνωρίστηκε με πολλούς άλλους αρματολούς και αργότερα ακολούθησε τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Στη συνέχεια, έγινε φιλικός το 1818 και με πρόσχημα ν’ αντιμετωπίσει τον Ανδρούτσο, ζήτησε από το Βοεβόδα (Τούρκο αξιωματικό) της Λειβαδιάς άδεια για στρατολόγηση 5.000 ανδρών και σε συνεννόηση με τους οπλαρχηγούς της περιοχής οργάνωσε την κατάληψη της Λειβαδιάς στις 30 Μαρτίου 1821. Την επόμενη περίοδο οι, Δυοβουνιώτης, Πανουργιάς και Αθανάσιος Διάκος περιμένουν τον Ομέρ Βρυώνη στο γεφύρι της Αλαμάνας στο Σπερχειό ποταμό. Σαν δεύτερος Λεωνίδας, που πολέμησε παραδίπλα στις Θερμοπύλες, έδωσε το δικό του αγώνα και πάσχισε να αντιμετωπίσει τα μιλιούνια των Τούρκων οπλοφόρων, σε αντίθεση με τους συμπολεμιστές του Πανουργιά και Δυοβουνιώτη, που απεσύρθησαν. Την ανδρεία του αναγνώρισαν και θαύμασαν και οι Τούρκοι, αλλά δυστυχώς τον σούβλισαν ζωντανό. Η θυσία του Διάκου φούντωσε τον αγώνα και εμψύχωσε τους επαναστάτες ανά την Ελλάδα.
Η μαρτυρική του θυσία (στις 22 Απριλίου 1821) ενέπνευσε τη Λαϊκή Μούσα, λέγοντας ανάμεσα στα άλλα και ετούτα που μεμψιμοίρησε: «Για δες καιρό που διάλεξε – θεωρώντας – άδικο ο χάρος να με πάρει τώρα π’ ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι.» Και συνεχίζει η λαϊκή μούσα να εκφράζει την χαρά της μάνας που ο γιός της έγινε φρουρός της Αλαμάνας.
Ο Ομέρ του πρότεινε να τουρκέψει, και ο Διάκος ‘’Εγώ ραγιάς δεν γίνομαι, τούρκο δεν προσκυνάω’’ παρέμεινε απροσκύνητος άκαμπτος ως αρχαίος Κούρος, είμαι της Γερακίνας γιος, που θάλεγε και ο ρεμπέτης Τσιτσάνης. Ήταν μόλις 33 χρόνων και υπέστη τραγικό θάνατο με την αυτό θυσία του, γεμάτος αξιοπρέπεια και περηφάνια . Το 1880 που βρέθηκε ο τάφος του κοντά στο γεφύρι της Αλαμάνας. του δόθηκε τιμής ένεκεν ο στρατιωτικός βαθμός του στρατηγού, στήθηκε η προσωπογραφία του, όπως τιμής ένεκεν το χωριό όπου γεννήθηκε φέρει το όνομα του. Απ’ το σχολείο θυμόμαστε την προσφορά του Ομέρ Βρυώνη.
Γίνεσαι τούρκος την πίστη σου να αλλάξεις
Να προσκυνάς εις το τζαμί την εκκλησιά να’φήσεις; Και εκείνος:
‘’Εγώ Γραικός γεννήθηκα γραικός θε να πεθάνω.’’
…Εμένα κι αν σουβλίζετε ένας γκραικός εχάθη
Αλλά ας είναι καλά ο Οδυσσεύς κι ο καπιτάν Νικήτας [Νικηταράς]
Αυτοί θα κάψουν την τουρκιά κι όλο το Δοβλέτι….
Σήμερα 2018 έχει τροποποιεί σε μια λεωφόρο διπλής κατεύθυνσης, τουλάχιστον μέρος της.-500 μ.
ΥΣ. Είδαμε παραπάνω, θα δούμε και παρακάτω, πως πολλοί οπλαρχηγοί πριν πάρουν εμπόλεμη θέση στις μάχες, τους βρίσκουμε στην αυλή του Αλή πασά να προγυμνάζονται. Ο Αλή είχε βλέψεις να αυτοανακηρυχθεί σουλτάνος απέναντι στην Υψηλή Πύλη και τους χριστιανούς άνδρες τους ήθελε για εφεδρείες.