Οδός Δήλου. (Από το 1976)
Δήλος: Νησί στο κέντρο των Κυκλάδων, το οποίο αρχικά ήτανε Άδηλος τόπος, μα έγινε Δήλος (φανερή) μετά από τη γέννηση σ’ αυτόν τον τόπο του Απόλλωνα και της Άρτεμης. Ο Απόλλων θεοποιήθηκε, και αυτό οφείλεται στους θαλασσοπόρους Ίωνες. Η Άρτεμης δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, παρέμεινε μια θεά του κυνηγιού.
Διαδοχικά στο νησί βρέθηκαν Κάρες Φοίνικες Μυκηναίοι, Ίωνες στα Ομηρικά χρόνια οι Αθηναίοι είχαν εκεί την έδρα της Συμμαχίας των, Πέρσες, Μακεδόνες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Βενετοί, Τούρκοι, άφησαν την ιστορία τους στο ακατοίκητο σήμερα νησί.
Η γέννησή του προέκυψε μετά τη συνεύρεση του Δία με τη Λητώ. Κυνηγημένη ετούτη από την επίσημη σύζυγό του, την Ήρα, κατέφυγε σ’ αυτόν εδώ τον Άδηλο τόπο με την προοπτική να γεννήσει τα παιδιά της Άρτεμη και Απόλλωνα. Μια άλλη εκδοχή του μύθου λέει πως το νησί ήρθε στην επιφάνεια (κι έγινε Δήλος) έπειτα από προσταγή του θεού Ποσειδώνα. Αυτό συνέβη, μόλις την αντίκρισε με τη Λητώ στη ράχη της να επιπλέει στην ανοιχτή θάλασσα για ν’ αποφύγει τις διώξεις της ζηλότυπης θεάς Ήρας. Άλλη εκδοχή λέει πως το νησί Δήλος το απέκτησε από την μεγάλη οικονομική ευφορία της, και όταν έχασε τον πλούτο της έδειχνε Άδηλος. Με την Αθήνα είχε συμμαχικούς δεσμούς, όπως την λεγόμενη Δηλωτική Συμμαχία, αλλά και διώξεις από τα τέλη των πελοποννησιακών πολέμων από τον Περικλή. Με την επικυριαρχία των Ρωμαίων το -188 κήρυξαν ατέλεια στο νησί με αποτέλεσμα να προκύψει η χρυσή εποχή για το νησί.
Αν και μικρό σε έκταση τούτο το νησί, εν τούτοις η ιστορία του είναι μεγάλη. Αψευδής μάρτυρας προς τούτο τα ανασκαφικά ευρήματα, τα οποία αριθμούν μια πλούσια συλλογή από αντικείμενα της Ελληνορωμαϊκής περιόδου: θέατρο, μουσείο, μαντείο, τεμένη των Δήλιων θεοτήτων Απόλλωνα και Αρτέμιδας, οι περίφημοι λέοντες κ.ά. Λεηλατήθηκε κατά τις ανασκαφές του 1900 από μια γαλλική αρχαιολογική εταιρία και από τότε αποτέλεσε παγκόσμιο πολιτιστικό ενδιαφέρον και ανακηρύχθηκε μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.
Είχε πολλά προβλήματα με την Αθηναϊκή Συμμαχία, που συνεργάστηκε με την Δηλιακή. Την πλήρωσε ακριβά όταν το -422 εξόρισαν όλο τον πληθυσμό της οι Αθηναίοι.
Η Δήλος αποτελεί ένα απέραντο ανοιχτό αρχαιολογικό μουσείο ερειπίων της Ελληνιστικής και της Ρωμαϊκής περιόδου με χιλιάδες επισκέπτες ετησίως. Οι μόνοι κάτοικοι του νησιού είναι αυτοί που φροντίζουν τις αρχαιότητες.