Οδός Ολύνθου. (Κάστρο)
Όλυνθος: Πόλη στην Κασσάνδρα / Παλλήνη -πρώτο πόδι- της Χαλκιδικής, κτισμένη από Χαλκιδείς και Αθηναίους το -432 [ως κτίστες της πόλης φαίνονται και οι Βοτταίοι] σύμφωνα με το αρχαιότερο ρυμοτομικό σύστημα, το λεγόμενο ιπποδάμειο, [1] που περιλάμβανε κάθετους και οριζόντιους οδικούς άξονες σε σχήμα σχάρας ή σε ορθίες γωνίες. Βέβαια τα εδώ ανασκαφικά ευρήματα έφεραν στο φως οικοδομικά τετράγωνα μήκος 600 μέτρων και πλάτος 400 μέτρων. Μαζί με αυτά τα μοναδικά ευρήματα αποκαλύφτηκαν και τα καταπληκτικά αρχαιότερα ψηφιδωτά (μωσαϊκά). Μάλιστα σε ένα εξ αυτών εικονίζεται ένας τροχός της τύχης συνοδευόμενος από την επιγραφή «ΚΑΛΗΤΥΧΗ», ενώ αλλού παρίστανται ο Έρως, οι Σάτυροι και ο θεός της αμπέλου Διόνυσος.
Την μεγάλη πόλη της Ολύνθου κατά τη μακραίωνη πορεία της οι Χαλκιδείς βρίσκονται παρόντες σε πολλά γεγονότα. Πολλοί την επιβουλεύτηκαν και οι καταστροφές τεράστιες που της προξένησαν. Οι Χαλκιδείς με 32 παραπλήσιες πόλεις σχημάτισαν το ‘’κοινόν των Χαλκιδέων.’’ Στα ανευρεθέντα νομίσματα απεικονίζονται παραστάσεις Χαλκιδιωτών συμβόλων. Αρχικά οι Πέρσες στα -479, όταν επέστρεφαν στην πατρίδα τους μετά την πανωλεθρία που υπέστησαν στη Σαλαμίνα, φθάνοντας στην Ο. έβγαλαν όλη τους τη μανία, προς τους ανθρώπους της, προς την πόλη και προς τα ιερά των θεών τους. Οι Σπαρτιάτες το -379 κατέκτησαν την πόλη από τους Μακεδόνες. Βέβαια, η πόλη μετά από καιρό ορθοπόδησε, όπου στα -349 ο βασιλιάς Φίλλιπος ο Β΄ την ισοπέδωσε και αυτός, καθώς παρέμενε σύμμαχος των Αθηναίων, και δεν συνέδραμε στα σχέδιά του. Έτσι, σαν την κατέλαβε, οδήγησε τους κατοίκους της που γλίτωσαν απ’ τον θάνατο, στα δουλεμπόρια του τότε κόσμου.
Η σημερινή Ο. ιδρύθηκε και κατοικείται από τους πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης – Ρωμυλίας το 1923.
[1]. O Ιππόδαμος που έζησε τον-5ο αιώνα θεωρείται ο αρχιτέκτονας της εποχής , ο πατέρας της πολεοδομίας, και ο παγκόσμιος ρυμοτόμος. Οι αρχαίες τετραγωνισμένες πόλεις όπως ο Πειραιάς του Περικλή, η Ρόδος, η Μίλητος, η Όλυνθος είναι έργα του, με διάφορες μονοκατοικίες που περιείχαν ύδρευση, αποχέτευση και ενσάρκωναν αυτό το Ιπποδάμιο σύστημα με -δημοκρατικά ιδεώδη σπίτια για ίσους πολίτες με όμοια σπίτια, λέγανε. Ακόμα και οι βαυαροί πολεοδόμοι του νέου Ελληνικού βασιλείου του Όθωνα το 1833, την ρυμοτομία του Ιππόδαμου εφάρμοσαν στις πόλεις της Καρύστου και της Σπάρτης.